Journalist, een riskant beroep in Peru

Brussel, januari 2023

Over de werking van de ANP, (Nationale Vereniging van Journalisten), gesteund door WSM

In Peru proberen journalisten hun beroep, hun passie, uit te oefenen ondanks financiële moeilijkheden en bedreigingen tegen hun fysieke integriteit. De ANP steunt hen dagelijks zodat de vrijheid van meningsuiting, een pijler van onze democratieën, gewaarborgd blijft.

Tarapoto, tussen de tropische Andesbossen, in het noordoosten van Peru. De regio is heuvelachtig en toont trots haar dichte vegetatie, gekoppeld aan het heet en vochtig klimaat dat kenmerkend is voor het legendarische Amazonegebied. Op deze ochtend in november 2022 zitten ongeveer 20 journalisten samen te ontbijten in een restaurant in deze stad met 18.000 inwoners. Deze professionals werden bijeengebracht door de Nationale Vereniging van Journalisten (ANP - Asociación Nacional de Periodistas) van Peru, een organisatie waarmee WSM samenwerkt[1].

Renzo Chavez, algemeen secretaris van de vakbond, nam het initiatief tot deze bijeenkomst. "De COVID-19-pandemie heeft zware gevolgen gehad voor de werknemers (m/v/x) in de sector. Bijna 200 mensen zijn gestorven, meestal omdat zij tijdens hun werk niet naar behoren werden beschermd. Vele anderen ondervinden psychologische problemen als gevolg van dit trauma. Het is essentieel om verrijkende ontmoetingen aan te bieden aan onze leden, zodat zij van gedachten kunnen wisselen over hun zware dagelijkse realiteit".

Want journalist zijn in Peru, pandemie of niet, is geen sinecure. De werkomstandigheden zijn zeer precair. "We moeten verschillende jobs tegelijkertijd uitoefenen om te overleven," vertelt José, een deelnemer die erop stond te komen praten over zijn moeilijkheden. In veel gevallen zijn journalisten ondernemers die hun mediakanalen zelf financieren en ontwikkelen. Wanneer zij werkgelegenheid kunnen creëren binnen hun redactie, gaat het om precaire jobs, in het beste geval onder het statuut van loontrekkende maar vaker als zelfstandige. De reclame-inkomsten zijn mager, maar ze kunnen er tenminste mee in hun onderhoud voorzien. Ze tellen de uren niet en hun gezinsleven lijdt eronder. Hoe dan ook, journalisten genieten zelden sociale bescherming. Journalistiek en waardig werk gaan niet hand in hand in Peru. Vrouwen ontvluchten het beroep in dit land waar het machisme  nog steeds diepgeworteld is en waar zij thuis de meeste huishoudelijke taken op zich moeten nemen, waardoor het zeer moeilijk is zich te engageren voor de energievretende activiteit van de journalistiek.

De aanwezige journalisten waren het er echter unaniem over eens dat dit werk essentieel is voor de democratie. "Wij zijn ons ervan bewust dat de vrijheid van meningsuiting en het recht op informatie fundamenteel zijn. Niemand zal ons het zwijgen opleggen," zegt Irina, vakbondsleider voor de ANP in de regio Tarapoto. Deze professionals nemen dagelijks grote risico's. Als ze corruptie en verduistering door publieke figuren aan de kaak stellen, worden ze voortdurend lastiggevallen en bedreigd. "Het is heel moeilijk om mee te leven, je moet je familie voorbereiden op deze trieste realiteit", zegt Matteo, nadat hij ons in detail de cyberintimidatiecampagne heeft uitgelegd waarvan hij de afgelopen vijf jaar het slachtoffer is geweest omdat hij op een lokale radiozender een corruptiezaak rond een olieproject aan de kaak had gesteld. Alonso blijft net als zijn kameraden vechten, ondanks de lasterlijke aanklachten die hem ten deel vallen. "Ze uiten regelmatig groteske beschuldigingen tegen mij. Sindsdien heb ik geleerd intelligent te reageren en vooral mijn fysieke integriteit te beschermen.” Want geweld is nooit ver weg. In 2019 ontplofte een molotovcocktail voor het hoofdkantoor van de plaatselijke krant Voces, met een oplage van 7.000 exemplaren, de op één na grootste in de regio.

Deze aanval heeft de directrice, Rosali Quevedo Bardález, niet ontmoedigd, want zij wordt nog steeds gedreven door haar zin om kwaliteitsjournalistiek te bieden. Met trots stelt ze haar team van journalisten voor, die onderwerpen behandelen die "essentieel zijn voor de uitoefening van actief burgerschap", zegt ze. "Momenteel communiceren we veel over de rampzalige gevolgen van klimaatverandering. Onze regio wordt sterk getroffen door extreme gebeurtenissen, zoals overstromingen en aardverschuivingen die regelmatig tientallen levens eisen. De mensheid moet zich hiervan bewust worden, en dat begint op het lokale niveau. Het is onze rol om de burgers te waarschuwen.” Ondanks de particuliere adverteerders heeft de krant weinig financiële middelen. Maar ze heeft geleerd te diversifiëren: ze is aanwezig met een digitaal aanbod via internet en sociale media zoals Whatsapp. Bovendien is ze onlangs begonnen met de publicatie van juridische informatie over rechtszaken, wat haar extra inkomsten oplevert vanwege de regionale overheid. Dit lijkt genoeg om haar personeelsbestand van 5 mensen te betalen. "We verzetten ons nog steeds door een krant aan te bieden met lokaal en plattelandsgericht nieuws, wat onze lezers waarderen. Tegenover de nationale pers, die een gestandaardiseerd, gezuiverd en smakeloos aanbod naar voren schuift, staan wij duidelijk in de voorhoede van lokale en kwaliteitsinformatie.”  

Ondanks de financiële en veiligheidsproblemen die zij ondervinden, zetten de lokale media en journalisten hun harde werk voort omdat zij weten dat zij er niet alleen voor staan! Zij beseffen dat zij door zich collectief te organiseren in een vakbond hun belangen kunnen verdedigen en een waardiger bestaan kunnen opbouwen. Het werk van de ANP, die in 1928 werd opgericht en 115 provinciale verenigingen in het hele land telt, is bijzonder relevant. Er zijn bijna 12.000 journalisten bij aangesloten. De ANP is lid van de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ).

Tijdens de pandemie heeft de ANP regelmatig beschermingskits aangeboden en aanbevelingen gedaan aan de overheid om de persvrijheid te waarborgen[2] . De ANP ondersteunt haar leden ook door verschillende opleidingen aan te bieden om hun beroepspraktijk te versterken, zoals de goed bezochte module over bescherming tegen cyberaanvallen. De leden kunnen administratieve ondersteuning genieten om begeleid te worden bij de wettelijke aspecten van hun beroep en kunnen juridische ondersteuning krijgen in geval van gerechtelijke intimidatie tegen hen. De vakbond wil ook de essentiële rol van vrouwen in het beroep benadrukken en heeft net een denkoefening en actieproces over dit onderwerp gelanceerd. Ten slotte speelt de ANP een toonaangevende politieke rol door de belangen van het beroep te verdedigen in institutionele dialogen. De vakbond profileert zich als een positieve kracht voor constructieve voorstellen, maar vergeet niet kritisch te zijn ten opzichte van de autoriteiten. Dit is het geval wanneer deze de vrijheid van journalisten aan banden legt, in het bijzonder in de helaas recurrente tijden van sociale onrust ...[3] .  

Santiago Fischer, beleid- en studiedienst WSM