Het brutale geweld op Oost-Congolese burgers roept grote bezorgdheid en verontwaardiging op. De opmars van rebellengroep M23, ondersteund door het Rwandese regime, zorgt opnieuw voor veel slachtoffers en ontheemden. In 2024 getuigden mutualiteiten CGAT en MUSOSA al over de impact van dit geweld op hun werk. We betuigen onze solidariteit met de Congolezen en met de Congolese organisaties met wie we samenwerken.
WSM, LCM-ANMC, ACV-CSC, Beweging.net & MOC ondersteunen de oproep aan Belgische beleidsmakers en de internationale gemeenschap om zich actief in te zetten om het geweld te stoppen, de nodige humanitaire hulp te voorzien en de verschillende verantwoordelijken ter verantwoording te roepen.
De ruimere regio kent al dertig jaar oorlogen en gewelddadigheden die het leven van miljoenen mensen verscheuren. Oost-Congo wordt bijzonder hard geraakt, niemand blijft er gespaard. De oorzaken liggen in de Rwandese genocide van 1994, waarbij meer dan een miljoen Rwandese vluchtelingen naar de Congolese provincies Noord- en Zuid-Kivu zijn gevlucht. Daarna volgde een oorlog van een coalitie van verschillende landen rond Congolees revolutionair Laurent Désiré Kabila die leidde tot het omverwerpen van de Congolese dictator Mobutu en die bovenal Rwanda in staat stelde om de dreiging van de massale aanwezigheid van vluchtelingen aan zijn grens te neutraliseren. Vluchtelingen waarvan velen betrokken waren bij de genocide.
De oorlogen die volgden hadden een heel andere motivatie: de exploitatie en commercialisering van de natuurlijke hulpbronnen van de Kivu's. De tweede Congolese oorlog (1998-2003) werd uitgelokt door Rwanda en Oeganda, onder het mom van de strijd tegen ondertussen president Kabila. In werkelijkheid ging het om de controle over natuurlijke hulpbronnen. Het vredesakkoord van 2003 was nog maar net ondertekend, toen andere gewapende - al dan niet politieke - bewegingen ontstonden, gesteund door Rwanda en Oeganda. Tot op vandaag draait het geweld in de eerst plaats rond de controle van minerale grondstoffen.
Via het vredesproces van Nairobi probeert de Congolese regering sinds 2020 een einde te maken aan de activiteiten van deze gewapende groepen. Desondanks begon M23 één jaar later verschillende plaatsen in Noord-Kivu in te nemen, gesteund door Rwanda. Het vredesproces van Luanda tracht daarom sinds 2022 de Congolese en Rwandese regeringen tot een akkoord te brengen.
De coalitie van M23 en het Rwandese leger bleef gebieden veroveren. Uiteindelijk nam ze eind januari 2025 de stad Goma in, waarbij een bloedbad in de stad werd aangericht met meer dan 3.000 gedoodde burgers en soldaten en meer dan 2.000 ernstig gewonden tot gevolg. Mortuaria en ziekenhuizen werden overspoeld, meer dan een miljoen mensen werden ontheemd, luchthavens en humanitaire toegangsroutes gesloten. Op 16 februari viel ook de stad Bukavu volledig in handen van M23 en het Rwandese leger. De bezettingsmacht trekt ondertussen nog verder naar het zuiden. De burgers in bezette gebieden krijgen te maken met een totaal verstoorde samenleving: hoge voedselprijzen, gesloten banken en scholen, geen werk in een situatie waarin mensen elke dag hun brood moeten kunnen verdienen. Er duiken ook bijkomende gezondheidsproblemen op: infectieziekten verspreiden zich onder een bevolking die verzwakt is en voor wie de toegang tot gezondheidszorg nog moelijker werd. Sociale bewegingen en organisaties zijn noodgedwongen gestopt met hun werk om rechten te versterken en de samenleving samen met hun leden vorm te geven. Bovendien worden in Bukavu en Goma ook potentiële critici van de bezettingsmacht opgespoord en uitgeschakeld. Ook het Congolese leger zelf pleegt geweld tegen burgers. De bevolking van Noord- en Zuid-Kivu is deze episodes van herhaald geweld moe en snakt naar vrede, veiligheid en de kans om een waardig leven op te bouwen in hun dorp of stad. Desondanks wil de Congolese regering niet in dialoog gaan met M23, omdat zij hen als terroristisch beschouwt.
België nam vastberaden een standpunt in en eist een einde aan de vijandelijkheden en tevens de terugtrekking van de Rwandese troepen die met M23 meevechten. België roept ook op om de handelsakkoorden tussen de EU en Rwanda over strategische mineralen te beëindigen. Het gaat om natuurlijke rijkdommen waarover Rwanda zelf nauwelijks beschikt en die volgens verschillende rapporten uit de Congolese ondergrond worden gewonnen. Tot slot benadrukt België het belang van een vredesakkoord voor een definitief einde aan de oorlog en het respecteren van het internationaal recht en de territoriale integriteit van Congo.
Duidelijke standpunten die jammer genoeg nog niet gedeeld worden door alle EU-lidstaten. Wij betreuren het dan ook dat de Europese Commissie en Europese Raad, en de Verenigde Naties geen duidelijk standpunt innemen en geen passende maatregelen nemen om de crisis op te lossen en Rwanda onder druk te zetten zijn steun aan M23 te stoppen. Hoewel het positief is dat de VN Veiligheidsraad voor de eerste maal zo expliciet de betrokkenheid van Rwanda in het conflict benoemde, is meer nodig. Het is onvoldoende om te veroordelen. Om Rwanda te dwingen het internationaal recht te respecteren en zijn oorlogszuchtige houding te laten varen, moet druk worden uitgeoefend, onder andere met gerichte sancties.
Het Europees Parlement stemde wel een resolutie met concrete eisen, het onderbreken van de samenwerking tussen de EU en Rwanda rond duurzame kritieke grondstoffen en persoonlijke sancties tegen betrokken rebellenleiders en Rwandese militairen.
In reactie op de duidelijke stellingname van België en het Europees Parlement besliste Rwanda tot de opschorting van zijn bilaterale samenwerking met België, vooruitlopend op een beslissing die onvermijdelijk werd voor de Belgische regering. Het Rwandese regime toont zich dus wel degelijk gevoelig voor externe druk.
WSM en een aantal organisaties van de christelijke arbeidersbeweging werken al meer dan twintig jaar samen met een aantal middenveldorganisaties in Congo, waaronder in de Kivu provincies.
Uit solidariteit met hen, en omdat internationaal recht en humanitaire noden prioriteit zijn, ondersteunen wij
We roepen andere lokale en internationale actoren op om alle nodige maatregelen te nemen om een duurzame vrede in de regio tot stand te brengen. Na het trauma van de Rwandese genocide die zoveel slachtoffers heeft geëist, kunnen we de herhaling van misdaden en bloedbaden in Kivu niet aanvaarden of onverschillig blijven in naam van economische belangen.
Foto's © Didier Petre
