8 maart 2022
Met de slogan: Voor een gelijkwaardige toekomst en recht op sociale bescherming voor iedereen, stelt het internationale netwerk voor het recht op sociale bescherming – INSP!R op de Internationale Vrouwendag dat vrouwen recht hebben op een toekomst zonder stigmatisering, stereotypen of geweld; een duurzame, vreedzame toekomst met gelijke rechten en kansen voor iedereen.
De voorbije twee jaar heeft de COVID-19 pandemie een ongekende globale crisis veroorzaakt in de wereld van het werk, weerspiegeld in een daling van de werkgelegenheid en de arbeidsparticipatie. We zagen een historische stijging van de werkloosheidgraad (125 miljoen jobs gingen verloren volgens de IAO). Vrouwen, jongeren en arbeiders op de informele arbeidsmarkt dragen hier de grootste gevolgen van.
De negatieve effecten hebben bijgedragen tot een verhoging van de ongelijkheid op basis van o.a. etniciteit, leeftijd, socio-economische status, handicap of geografische ligging. Dit heeft een bijkomend effect gehad op vrouwen in kwetsbare omstandigheden die hun risico op sociale uitsluiting hebben zien toenemen. Dit is een stap terug voor sociale rechten wereldwijd (UN Women).
INSP!R, aanwezig in Latijns-Amerika & de Caraïben, Azië, Afrika en Europa, heeft er herhaaldelijk op gewezen dat vrouwen vaker tewerkgesteld worden in onzekere jobs, niet enkel op vlak van salaris, maar ook qua werkomstandigheden, instabiliteit, schending van de rechten en dat ze vaker werkzaam zijn in de informele economie.
In 2020 had slechts 46,9% van de wereldbevolking toegang tot ten minste één sociale zekerheidsuitkering en slechts 44,9% van de moeders van pasgeboren kinderen hadden toegang tot een uitkering bij moederschap. Ondanks het feit dat vrouwen kwetsbaarder zijn voor armoede, blijken slechts 23% van de sociale beschermings- en arbeidsmarktmaatregelen, die als antwoord op COVID-19 genomen zijn, gender responsief. De druk op de gezondheidszorg leidde tot verstoring van de essentiële hulpverlening, waaronder gezondheidsdiensten voor moeders. Naar schatting 12 miljoen vrouwen in 115 lage- en middeninkomenslanden ondervonden moeilijkheden met diensten voor gezinsplanning, wat heeft geleid tot 1,4 miljoen onbedoelde zwangerschappen (UN Women, 2022).
Deze sociale crisis blijft duren ondanks het economisch herstel in sommige delen van de wereld, met werkloosheidscijfers en niveaus van armoede en extreme armoede die hoger liggen dan voor de COVID-19 pandemie. Het verlies aan werkgelegenheid en de daling van het arbeidsinkomen hebben vooral groepen met een laag inkomen getroffen. Het heeft ook de kwetsbaarheid van een groot deel van de bevolking in de lagere middenklasse aan het licht gebracht. Zij zijn vaak niet of onvoldoende gedekt door sociale verzekeringen en vallen ook uit de boot voor sociale bijstand.
De hoge graad van werk in de informele economie, maakt het makkelijker om de al precaire tewerkstelling te beëindigen zonder enige compensatie. Huishoudpersoneel kwam bv. vaak terecht in situaties waarbij zij werden blootgesteld aan besmetting en gedwongen werden om taken uit te voeren buiten het overeengekomen takenpakket. Slechts 25,5% van hen zijn aangesloten bij de sociale zekerheid of betaalde sociale bijdragen. Hoewel er in sommige landen vooruitgang is geboekt met betrekking tot de regelgeving voor de sector (gebaseerd op IAO-Conventie 189), leeft 11.2% van hen in armoede. Ook de werklast thuis voor vrouwen is toegenomen. Data uit 16 landen toont dat vrouwen 31 uur per week bezig zijn met zorgtaken (UN Women). Deze verhoging van huiselijke verantwoordelijkheden, veroorzaakt door verplichte lockdowns, verhoogt ook de kans op een terugkeer naar de ‘traditionele’ rolverdeling tussen mannen en vrouwen.
Bovendien zijn de meldingen van geweld tegen vrouwen en femicide in vele delen van de wereld toegenomen. Zelfs voor de pandemie werd er geschat dat 245 miljoen vrouwen boven de 15 jaar te maken hebben gehad met huiselijk, fysiek, seksueel geweld en geweld op de werkvloer.
Daarom dringen INSP!R en zijn partners erop aan:
Dat het overheidsbeleid zich zou focussen op de werkelijke situatie van vrouwen op alle vlak en een einde zou maken aan elke dynamiek van sociale uitsluiting. Als we onze blik niet verruimen, als wij de genderbenadering niet integreren in de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting op een zo belangrijk moment als dit, zullen wij de ongelijkheid van ons systeem in stand houden en zelfs versterken. Dan zullen we in plaats van vooruitgang te boeken, achteruitgaan. De huidige crisis kan niet anders dan een kans zijn om ons globaal zorgsysteem te hervormen en de werkelijke toegang tot sociale bescherming voor iedereen te garanderen.
Overheidsinstanties, beleidsmakers, economische en sociale actoren en de samenleving als geheel moeten plannen van aanpak voor de huidige gezondheids- sociale- en economische crisis opstellen en uitvoeren waarin aandacht wordt besteed aan de genderspecifieke gevolgen van de pandemie. Ze zouden onderwijs en vorming, gericht op gendergelijkheid moeten bevorderen, zodat de overdracht van genderongelijkheid van generatie op generatie kan stoppen.
Landen moeten ontwikkelingsprocessen zodanig sturen dat alle vrouwen hun mensenrechten ten volle gegarandeerd weten, ook hun recht op sociale bescherming en hun arbeidsrechten. Dit houdt o.a. in:
Het belang van het ontmantelen van de onrechtvaardige organisatie en verdeling van zorgtaken, de patriarchale culturele patronen en de op mannen gerichte vooroordelen in het economische, sociale en culturele leven.
De goedkeuring en uitvoering van wetten, beleidsmaatregelen en geïntegreerde, multisectoriële actieplannen om verschillende vormen van op gender gebaseerd geweld en discriminatie tegen vrouwen te voorkomen, aan te pakken, te bestraffen en te bannen in lijn met internationale normen zoals IAO-conventies 189 en 190.
INSP!R stelt dat vooruitgang en gelijkheid onmogelijk bereikt kan worden zonder gelijke rechten voor en volledige participatie van vrouwen. Er kan geen sprake zijn van gendergelijkheid zonder dat vrouwen hun mensen- en arbeidsrechten en het fundamentele recht op sociale bescherming gegarandeerd zien. Dit is essentieel voor de emancipatie van vrouwen en voor een gelijkwaardige toekomst.
