De zorgplichtwetgeving die de Europese Commissie vandaag op 23 februari naar voren schuift, schiet tekort om daadwerkelijke impact te hebben. Dat stelt een coalitie van 23 middenveldorganisaties waaronder WSM en ACV, in een reactie op de ontwerptekst van Eurocommissaris Reynders. “Bedrijven zouden voor het eerst aansprakelijk worden voor schendingen van milieu, mensen- en arbeidsrechten in hun waardeketen, maar het voorstel bevat nog tal van achterpoortjes waardoor ze de facto vrijuit gaan”, klinkt het. “Het voorstel heeft potentieel om een historische impact te hebben, maar dreigt een miskleun te worden. Zo richt de ontwerptekst zich op bedrijven met meer dan 500 werknemers en een omzet van 150 miljoen euro, waardoor minder dan 1% van alle bedrijven in de EU zou betekenen.”
Het voorstel zou bedrijven op de Europese markten voor het eerst verplichten om zogeheten due diligence-onderzoeken uit te voeren doorheen hun volledige toeleveringsketen. Daarmee wil de Europese Commissie schendingen van milieu, mensen- en arbeidsrechten voorkomen en een einde maken aan straffeloosheid van wantoestanden. Zorgplichtwetgeving bevat volgens de organisaties het potentieel om een historische impact te hebben op mensen- en milieurechten over de hele wereld heen. Voor het eerst zouden bedrijven immers aansprakelijk gesteld kunnen worden voor schade die in eigen land of in het buitenland wordt aangericht door hun dochterondernemingen, contractanten en leveranciers. Daarnaast krijgen slachtoffers de mogelijkheid om een rechtszaak aan te spannen bij een EU-rechtbank.
Helaas dreigt het voorstel tot een miskleun te worden herleid. De ontwerptekst richt zich op bedrijven met meer dan 500 werknemers en een omzet van 150 miljoen euro. In gekende risicosectoren, zoals de landbouw en de mode, zouden alleen bedrijven met meer dan 250 werknemers en een omzet van 40 miljoen euro onder de richtlijn vallen, terwijl kleine en middelgrote ondernemingen zouden worden vrijgesteld. Daardoor zou ontwerptekst van toepassing zijn op nog geen 1% van alle bedrijven in de EU.
“In haar voorstel zet de Europese Commissie oogkleppen op ten aanzien van talloze schadelijke bedrijfsactiviteiten. De omvang van het personeelsbestand en de jaaromzet zijn geen betrouwbare indicatoren om de impact van een bedrijf op het leven van werknemers en gemeenschappen wereldwijd te vatten”, zegt 11.11.11-directeur Els Hertogen.
Bovendien bevat de tekst een gevaarlijk achterpoortje waardoor de impact van de richtlijn ernstig bedreigd wordt. Het risico bestaat immers dat het voorstel van de Europese Commissie niet doeltreffend genoeg is om schade voorbij de eerste schakel van de toeleveringsketen te voorkomen - waardoor slachtoffers bedrijven niet aansprakelijk kunnen stellen. De tekst impliceert meer bepaald dat bedrijven aan hun verplichtingen kunnen voldoen door bepaalde clausules op te nemen in hun contracten met leveranciers en het identificeren van het risico op schendingen van rechten aan derden te delegeren.
“Ondernemingen mogen hun verantwoordelijkheden niet afschuiven op hun leveranciers of met schade wegkomen door zich achter hun sector te verschuilen”, klinkt het bij Laura Eliaerts van ACV-CSC. “Bovendien blijven uitgebuite en getroffen werknemers en gemeenschappen geconfronteerd worden met enorme juridische hindernissen. De richtlijn moet maximaal vanuit de ondersteuning van slachtoffers vertrekken.”
Experts stellen immers dat de ontwerptekst niets doet aan drempels zoals de hoge kosten, korte deadlines, hoge bewijslasten en beperkte juridische bescherming van slachtoffers. Hierdoor lijkt de kans eerder klein dat bedrijven daadwerkelijk verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor wandaden.
In haar voorstel verwacht de Europese Commissie dat bedrijfsleiders voortaan maximaal rekening houden met mens en milieu. Dat moeten ze doen door onder meer een klimaattransitieplan op te stellen dat strookt met de 1,5°-doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs. Daarvoor ziet de EU heil in het koppelen van hun persoonlijke winstbonussen aan duurzaamheidsdoelstellingen. Toch laat de ontwerptekst na om sancties te formuleren indien bedrijven zich in de toekomst niet aan deze bepalingen zouden houden. Die hete aardappel schuift de Commissie door naar de lidstaten om elk individueel uit te klaren.
Het is volgens de middenveldorganisaties duidelijk dat de lobbymachines van bedrijven zich actief hebben ingezet om de ontwerptekst van Eurocommissaris Reynders maximaal uit te hollen. Toch is de eindmeet nog niet in zicht en zijn er belangrijke veranderingen mogelijk van de Europese zorgplichtwet. Het voorstel heeft immers potentieel om een historische impact te hebben.
“Nu zijn het Europees parlement en regeringen van de lidstaten aan het zet. Aanpassingen zijn absoluut nodig om ervoor te zorgen dat dit voorstel haar afspraak met de geschiedenis niet mist, en effectief bijdraagt aan een rechtvaardige economie waarin mensenrechten, arbeidsrechten én het milieu worden gerespecteerd”, klinkt het bij Sarah Vaes van Oxfam België.
Dit artikel verscheen eerder vandaag als persbericht door 11.11.11
