Pensioenen, werkloosheidsuitkeringen, betaalbare gezondheidszorg, goed openbaar onderwijs … Een degelijke sociale bescherming is onmisbaar, maar het kost ook geld. Landen zoals België - met een hoog gemiddeld inkomen - besteden er een aanzienlijk deel van hun nationale rijkdom aan. Je zou daaruit kunnen afleiden dat landen met een lager gemiddeld inkomen geen sociale bescherming kunnen realiseren voor hun bevolking. Maar is dat wel zo?
De Friedrich Ebert Stiftung (FES) berekende het voor 129 lage- en middeninkomenslanden. De conclusies zijn hoopgevend. Op korte termijn zouden 71 landen een basis sociale bescherming kunnen invoeren. Op voorwaarde dat ze bijkomend twee procent van hun Bruto Binnenlands Product investeren in sociale bescherming. 54 landen zouden zes procent moeten toevoegen aan wat ze nu al besteden. Slechts voor 13 landen zou dat meer dan tien procent van hun BBP zijn.
Stel dat we de helft van het bedrag dat nodig is voor deze dertien landen via een internationaal solidariteitsfonds zouden bekostigen. Dan zou dat jaarlijks zo’n vijftien miljard dollar vragen. Dat is op zich niet eens zo veel: tien procent van het wereldwijde budget voor internationale samenwerking. Ofwel 0,9 procent van het totale bedrag dat vandaag aan wapens en defensie wordt besteed.
In september 2020 berekende de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) hoeveel geld nodig is om stapsgewijs, tegen 2030, sociale bescherming te realiseren in de 29 landen met de laagste inkomens. Daarvoor zouden zij in totaal 100,9 miljard dollar moeten kunnen besteden. Dat is 11,5 procent van hun gezamenlijk BBP.
In verhouding tot de belastingen die deze landen vandaag innen, is dat bijna de helft (45%), veel geld dus. Het zegt iets over de armoede en de manier waarop belastingen en sociale bijdragen geïnd worden. Studies tonen echter aan dat de landen op dat vlak nog veel kunnen doen: meer progressieve belastingen, belastingontduiking en illegale geldstromen aanpakken, de dekking van sociale verzekeringen vergroten en een betere inning van sociale bijdragen, het zijn slechts enkele van de opties. Sociale bescherming financieren is dus in de eerste plaats een kwestie van politieke wil. Om de kloof helemaal te dichten kan internationale solidariteit een antwoord bieden.
Het vraagt een inspanning, maar ook voor lage-inkomenslanden is sociale bescherming wel degelijk betaalbaar!
En er is meer: sociale bescherming brengt economische ontwikkeling. Het is dus veel meer een investering dan een kost. Met een goede sociale bescherming voorkom je het verlies van productiemiddelen. Want mensen moeten niet langer hun land, huisraad of voertuig verkopen om medische kosten te betalen. Een degelijke sociale bescherming zet aan tot ondernemen. Ze draagt bij aan een hogere productie en lokale consumptie en voorkomt dat die in elkaar zakken in crisistijd. En last but not least, met een volwaardige sociale bescherming maak je de transitie naar een koolstofarme, duurzamere samenleving makkelijker. Want als je mensen een inkomensgarantie kan bieden tijdens de transitie, kunnen ze zich via opleidingen en vormingen omscholen richting nieuwe, duurzame sectoren.
Tekst door Koen Detavernier, beleidsmedewerker bij WSM
Dit artikel verscheen eerder als factcheck in WSM-magazine 'Over hoop'
