Afgelopen maandag was het exact zes jaar geleden dat de Dominicaanse Grondwettelijk Hof de nationaliteit van zo’n 200.000 Haïtianen ontnam. Een verjaardag, die de partners van WSM in de Dominicaanse Republiek niet onopgemerkt lieten voorbij gaan. Met de lancering van een campagneweek rond de rechten van migranten, en met een dossier met de stand van zaken na zes jaar denationalisatie.
Ter herinnering: die denationalisatie zes jaar geleden trof vooral tweede- en derdegeneratiemigranten. Kinderen en jongeren dus, die in de Dominicaanse Republiek geboren waren en bij geboorte de Dominicaanse nationaliteit hadden verkregen. Tot 23 september 2013, wanneer het Grondwettelijk Hof hen deze nationaliteit ontnam. Vanaf dan waren ze Dominicaan noch Haïtiaan, maar vooral volledig documentloos en extreem kwetsbaar in een samenleving waar het migratiethema voortdurend de politieke gemoederen beheerst.
De stand van zaken na zes jaar is nog steeds meer dan zorgwekkend. Ergens tussen de 10 à 20 procent van de 200.000 Haïtiaanse migrantenkinderen hebben intussen nieuwe documenten, volgens de nieuwe regels. Maar die documenten zijn veel tijdelijker en voorwaardelijker als voorheen – arbeids- en verblijfsvergunningen die om de 2 jaar vernieuwd moeten worden bijvoorbeeld – waardoor elke zekerheid en toekomstperspectief voor de Haïtianen in de Dominicaanse serieus beknot worden.
MOSCTHA en FEI, twee van de partners van WSM in de Dominicaanse Republiek, zetten zich dagelijks in om de situatie van de Haïtianen in de Dominicaanse Republiek te verbeteren. Niet enkel voor de 200.000 die het slachtoffer werden van de denationalisatie, maar ook voor de vele anderen die met de Haïtiaanse nationaliteit in de Dominicaanse Republiek verblijven. Door een gebrek aan statistieken en vooral juiste cijfers is het raden naar het echte aantal, maar dat ligt anno 2019 ergens tussen 700.000 en 1 miljoen. Een cijfer dat bovendien ook wel schommelt doordat het een stroom is die voortdurend heen en weer gaat. Maar op een bevolking van om en bij de 11 miljoen Dominicanen is dat een behoorlijk aandeel. De organisaties MOSCTHA en FEI nemen het op voor de (voortdurend geschonden) rechten van de migranten in de Dominicaanse Republiek; begeleiden hen in hun proces naar het verkrijgen van een arbeids- en/of verblijfsvergunning; en organiseren ook concrete diensten voor deze bevolkingsgroep.
Eén van die diensten zijn de gratis medische consultaties die MOSCTHA organiseert in de bateyes, de eerdere arbeiderswijken van plantagearbeiders, die nadat vele plantages werden stopgezet, vooral bevolkt zijn door werkloze Haïtianen. Met een viertal ‘mobiele klinieken’ doet MOSCTHA zulke bateyes aan in verschillende delen van het land. Voor de Haïtiaanse bewoners van de bateyes is die ene consultatie per maand vaak de enige kans op medische zorgen. Want in tegenstelling tot de officiële gezondheidsdiensten, moeten ze hier geen papieren voorleggen om toegang tot zorgen te krijgen. Bovendien worden ze ontvangen in het Creools, vaak de enige taal die ze machtig zijn. Daarmee haalt MOSCTHA de twee voornaamste barrières weg: papieren en taal.
Net op de verjaardag van de denationalisatie is de batey Vertedero Duquesa aan de beurt voor een medische consultatie. De buurt bevindt zich ten noorden van Santo Domingo, maar het enige wat hen verbindt met de grote stad zijn de tientallen vrachtwagens met afval uit Santo Domingo die hier dagelijks geloosd worden. Om er vervolgens de laatste bruikbare spullen uit te vissen en dan te verbranden. Zo’n 100 mensen van de wijk hebben zich vandaag aangemeld voor een medische consultatie. “Enerzijds zijn dit preventieve consultaties, waarbij de bevolking medisch wordt opgevolgd, en desgevallend medicatie kan verkrijgen,” zo vertelt Maria Martinez van MOSCTHA. “Maar indien er ernstige problemen zijn, worden deze mensen doorgestuurd naar de 
kliniek van MOSCTHA in Santo Domingo. Daar kunnen ze terecht voor verdere behandeling, eveneens gratis en in het Creools. Daarnaast is er een specifiek hiv-aids programma opgezet, waarmee we de mensen aanmoedigen zich te laten controleren, en indien hiv wordt vastgesteld, zich te laten behandelen bij ons.”
Er zijn in de Dominicaanse Republiek vele organisaties als MOSCTHA en FEI die het opnemen voor de Haïtianen in het land. Maar ze zijn met veel minder als het aankomt op echt politiek werk: om niet alleen de Haïtianen te helpen, maar ook hun schouders te zetten onder structurele politieke veranderingen en de strijd tegen discriminatie. Voor betere rechten voor migranten en heldere regels voor migratie. Voor dat politiek werken kunnen ze rekenen op verschillende andere sociale organisaties in de Dominicaanse: de vakbond CASC, de mutualiteit AMUSSOL en de landbouwstersvereniging CONAMUCA. Samen met MOSCTHA en FEI vormen ze het Dominicaans Netwerk rond Sociale Bescherming, waarin ook die uitdaging voor de Haïtiaanse migranten wordt meegenomen en versterkt in het gezamenlijke politieke werk.
Gijs Justaert - Cöordinator Latijns-Amerika
