Genève, 22 januari 2019 - de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) trekt haar eeuwfeest officieel op gang met de voorstelling van het eindrapport van de ‘Global Commission on the Future of Work’. Zoals de naam doet vermoeden, heeft deze Commissie zich gebogen over de toekomst van het werk. Voormalig WSM-voorzitter Luc Cortebeeck zetelde ook in deze Commissie. Hij was tot voor kort voorzitter van de Raad van Bestuur van de IAO.
De IAO grijpt haar 100ste verjaardag aan om 2 dingen te doen. Enerzijds wil ze terugblikken op haar rijke verleden als enige tripartite organisatie in het VN systeem, waar overheden, vakbonden en werkgevers samen de krijtlijnen uitzetten voor een sociaal beleid wereldwijd. Anderzijds wil ze vooruitblikken: voor welke uitdagingen staan we in de wereld van het werk en welk antwoord kan de IAO daarop bieden? Met die hamvraag heeft de Mondiale Commissie zich hoofdzakelijk bezig gehouden sinds oktober 2017. Haar analyse en aanbevelingen zijn terug te vinden in het rapport Work for a brighter future.
De wereld is in verandering; dat is geen boutade, maar de werkelijkheid. Steeds meer mensen voelen daarvan de gevolgen en vinden het bijzonder moeilijk om mee te kunnen. Om te 
beginnen zijn waardig werk en sociale bescherming bijzonder ongelijk verdeeld. De grote meerderheid van de actieve beroepsbevolking, 2 miljard mensen, moet overleven in de informele economie. Terwijl 36 % van de werknemers/sters meer dan 48 uur per week werkt, is er een groeiende groep van mensen die geen of onvoldoende werk heeft. Daarnaast is universele sociale bescherming nog steeds een verre droom voor 71% van de wereldbevolking die geen of onvoldoende dekking heeft.
Die ongelijkheden worden nog verder in de hand gewerkt en versterkt door een aantal transities. Onze planeet bereikt de grenzen van haar draagkracht; mensen worden steeds meer en intenser geconfronteerd met klimaatverandering en zijn niet voorbereid om daar mee om te gaan. Ook geven demografische evoluties aan dat we overal in de wereld voor een enorme vergrijzingsgolf staan, terwijl in bepaalde delen van de wereld een enorme groep jongeren op de arbeidsmarkt zal terechtkomen. De digitalisering en robotisering is een laatste transitie die, indien ze niet gepaard gaat met duidelijke regelgeving, vele risico’s inhoudt. Platformen en apps die virtuele werkgevers zijn, zoals Uber en Deliveroo, drijven de druk op de flexibilisering van onze arbeidsvoorwaarden stevig op.
De aanbevelingen van de Commissie vertrekken vanuit de aanname dat het sociale contract, zoals verwoord in de grondwet van de IAO, nieuw leven moet ingeblazen worden. ‘Geen duurzame vrede zonder sociale rechtvaardigheid’ schreven de grondleggers van de IAO al in 1919. Dat blijft bijzonder actueel. Om dat sociale contract te dynamiseren en te verstevigen, moet de mens terug centraal worden gesteld. De Commissie stelt dan ook investeringen voor op 3 grote terreinen.
1. Investeren in mensen en hun vaardigheden. Zo moet er een echte herverdeling van de onbetaalde zorgtaken in het huishouden komen. Zo kunnen vrouwen dezelfde opportuniteiten genieten op de arbeidsmarkt als mannen en worden grote stappen gezet in gendergelijkheid. Ook de uitbouw van universele sociale beschermingssystemen, die mensen effectief van hun geboorte tot op hun oude dag beschermen, is uitermate belangrijk.
2. Investeren in de instellingen van het werk, die vandaag niet inclusief genoeg zijn omdat vele werknemers/sters niet vertegenwoordigd worden door die instellingen. Zowel werkgeversorganisaties als vakbonden worden opgeroepen om de hand te reiken naar de massa werkgevers en werknemers/sters die in de informele economie actief zijn. Vakbonden kunnen daarbij allianties aangaan met andere organisaties van het maatschappelijke middenveld. Maar ook in de formele economie blijft organiseren een immens belangrijke uitdaging. De toenemende onzekerheid en de opmars van digitale platformen maakt dat een ganse groep werknemers/sters geen toegang heeft tot arbeidsrechten. Naar het voorbeeld van de ‘sociale beschermingsvloer’, moet een ‘universele arbeidsgarantie’ een aantal basis arbeidsrechten aan iedereen toekennen, ongeacht hun statuut. Het gaat dan natuurlijk om de vrijheid van vereniging, het recht op collectieve onderhandelingen, het verbod op kinder- en gedwongen arbeid maar ook om het recht op een degelijk leefbaar loon, een inperking van de werktijden en veiligheid en gezondheid op het werk.
3. Investeren in waardig en duurzaam werk, met name in die sectoren waar veel potentieel zit. In de zorgeconomie, en dus ook in de publieke dienstverlening (denk aan crèches, zorg voor ouderen, zorg voor mensen met een handicap, enzovoort), zouden tot 475 miljoen jobs gecreëerd kunnen worden tegen 2030. Het effect daarvan op gendergelijkheid zou enorm zijn. In de groene economie liggen vele opportuniteiten in het ontwikkelen en realiseren van duurzame energievoorzieningen, landbouwtechnieken, bouwtechnieken, enzovoort. De plattelandseconomie heeft nood aan een opwaardering van de lokale landbouw, waarbij de eigendomsrechten van kleine boeren gerespecteerd worden, hun toegang tot de markt gefaciliteerd wordt en ze kunnen rekenen op ondersteuning op vlak van hun landbouwtechnieken. Tenslotte moet dan ook zwaar geïnvesteerd worden in infrastructuur, zowel fysieke (wegen, scholen, ziekenhuizen, vormingscentra, enzovoort) als sociale en digitale.
De Commissie is zich ervan bewust dat investeringen middelen vragen. Deze middelen zijn voorhanden, we moeten ze enkel willen aanboren. Dit vergt moed om ons fiscale beleid grondig te hertekenen en belastingontwijking en –ontduiking effectief tegen te gaan. Het zonet gepubliceerde ongelijkheidsrapport van Oxfam International rekent ons voor dat er nog nooit zoveel rijken waren (de 26 rijkste mensen ter wereld bezitten evenveel als de 3,8 miljard armsten). Ondertussen dalen de belastingvoeten voor bedrijven en worden vermogens verstopt in belastingparadijzen. Landen in volle ontwikkeling lopen zo 170 miljard USD mis, jaarlijks!
Willen we inderdaad investeren in mensen en hen centraal stellen in al onze beleidskeuzes? Voor Wereldsolidariteit, onze partners in de Christelijke Arbeidersbeweging en onze partners in het thematisch netwerk rond het recht op sociale bescherming is het antwoord evident: natuurlijk! Vanuit onze ervaring, kennis en expertise hebben we zeker iets bij te dragen aan de discussies die nu zullen opstarten in de lidstaten van de IAO. Meer dan ooit zullen we als sociale bewegingen, als middenveld, onze plaats aan de tafel moeten opeisen. Het is onze rol om de stem van die mensen, die vandaag uitgesloten blijven, aan die tafel te laten horen.
Vervoeg ons dus tijdens een van onze vele activiteiten die we plannen in ons ‘inspiratiejaar’. We willen samen met jullie, partners in België en in de continenten, nadenken over de toekomst van het werk en de toekomst van sociale bescherming. We laten ons uitdagen, kunnen leren van elkaar en nieuwe inzichten opdoen. Zo kunnen we onze stem nog krachtiger laten horen.
We rekenen op jou!
