De mijnbouwsector in Afrika voorziet ons van een breed scala aan producten die we dagelijks gebruiken. Denk maar aan je GSM, elektrische fiets of auto, laptop of de gouden ring om je vinger. De omstandigheden waarin deze grondstoffen worden ontgonnen, zijn allesbehalve ideaal.
Helaas leidt de ontginning van deze natuurlijke rijkdommen in veel regio’s tot geweld en wakkert het gewapende conflicten aan. Dit tegen een achtergrond van concurrentie tussen multinationale ondernemingen. Zij maken schaamteloos gebruik van de heersende armoede. Maar bovenal worden de rechten van arbeiders, vaak artisanale mijnwerkers, op grove wijze geschonden. Vakbonden, vrouwen- en kinderrechtenbewegingen zetten zich dagelijks in op het terrein, om de rechten van de arbeiders in de mijnbouw af te dwingen. Verenigd in netwerken verdedigen ze hun rechten op sociale bescherming ook op politiek niveau.
In Senegal trad in 2023 een belangrijke nieuwe wet in werking die de mijnensector zal transformeren. “De Nationale Strategie ter Ontwikkeling van Lokale Inbreng” bepaalt dat Senegal een groter deel van de waardeketen van grondstoffen in het land wil houden en meer lokale jobs wil creëren. Vakbondsorganisaties SUTIDS, SNIEPMS en vele anderen trekken sinds 2017 mee aan de kar om deze strategie te implementeren.
In de mijnbouwsector vindt de ontginning van mineralen vaak plaats in het land van herkomst. De waarde creatie - smelten, verfijning en het maken van de eindproducten - gebeurt elders in de keten. Daar krijgen de grondstoffen meer waarde, en wordt de winst gemaakt. De ontginners aan het begin van de keten verdienen voor hun hard labeur maar een peulschil van de uiteindelijke verkoopprijs. Vaak zijn de leidinggevenden en ingenieurs op de mijnsites buitenlandse werkkrachten, uitgezonden door de multinational.
Het doel van de Nationale Strategie is om meer schakels in de productieketen in Senegal zelf te houden. Bedrijven worden verplicht om gebruik te maken van lokale goederen, diensten en experts. Dit zal de plaatselijke werkgelegenheid bevorderen en bedrijven stimuleren om te investeren in het opleiden van lokale arbeidskrachten. Een controleorgaan zal beoordelen of bedrijven de nieuwe regels respecteren.
De strategie kan dus een echte hefboom worden richting meer kwalitatieve jobs voor Senegalezen. Bovendien bezorgt deze aanpak de Senegalese overheid extra inkomsten voor. En dat biedt ongetwijfeld kansen voor het versterken van sociale beschermingsrechten.
Deze organisaties zijn in een heel uitdagende context aan de slag, terreur in Burkina Faso, een staatsgreep in Guinée door een militair regime dat beperkingen oplegt op bijeenkomsten, zoals manifestaties. Ook Niger kreeg te maken met een militaire coup. In DR Congo volgde de president zichzelf op met een wel erg hoge verkiezingsscore. Ondanks de zeer complexe en labiele situaties waarin het middenveld zich beweegt, slagen de organisaties erin om sociale verandering te realiseren. Stapje per stapje. Het toont nogmaals de kracht van sterke sociale bewegingen.
