Voor multinationale ondernemingen is de Europese Unie vaak een belangrijke afzetmarkt, of de locatie van hun hoofdzetel. Toch is het in een geglobaliseerde economie met machtige economische spelers voor overheden steeds moeilijker om het respect voor mensenrechten te garanderen. Bedrijven hebben de verantwoordelijkheid om de mensenrechten en het milieu te respecteren in hun waardeketens, maar de voortdurende schendingen tonen aan dat vrijwillige initiatieven niet werken. Structurele verandering komt er pas wanneer bedrijven verplicht worden deze verantwoordelijkheid op te nemen.
2023 was hiervoor een kanteljaar. Het jarenlange pleidooi van een grote groep organisaties voor zorgplichtwetgeving wierp vruchten af. In april 2023 keurde het EU parlement haar positie rond zorgplicht goed. In december bereikten de lidstaten een politiek akkoord. Dit was het resultaat van intensief beleidswerk en educatief werk samen met tientallen andere organisaties in Europa. In België was er de nauwe samenwerking met andere ngo’s, vakbonden en organisaties uit de christelijke arbeidersbeweging.
Werknemers in internationale waardeketens zijn met elkaar verbonden, of ze nu in België werken of in een productieland. De problemen die ze ervaren zijn van een andere schaal, maar ze zijn symptomen van hetzelfde model dat de gevolgen van de schendingen van mensenrechten en milieuvervuiling op de maatschappij afschuift. In 2023 lag de focus op openbare aanbestedingen en hun relatie tot mensenrechten. Overheden en overheidsbedrijven hebben namelijk een belangrijke hefboom om verbeteringen af te dwingen in internationale waardeketens, maar helaas wordt deze nog onvoldoende benut. Werknemers bij deze overheden en bedrijven kunnen dit intern aankaarten. WSM, ACV-CSC en de betrokken centrales sensibiliseerden deze werknemers en reikten hen concrete instrumenten aan.
In een sterk geglobaliseerde economie verplaatsen werkende mensen zich over grote afstanden op zoek naar betere lonen en een betere toekomst. Een duidelijk voorbeeld is de globale zorgketen. Vooral vrouwen begeven zich naar andere regio’s of landen om in de zorgsector te werken. Ze leveren maatschappelijke meerwaarde, maar staan vaak in de kou als het gaat over garanties voor hun (sociale beschermings)rechten. WSM heeft een reflectie op gang gebracht om inzicht te krijgen in deze keten. De eerste stap was het in kaart brengen van de organisaties en actoren die in België actief zijn op dit domein. Een grote groep organisaties werkte hieraan mee: ACV, ACV Puls, ACV Openbare Diensten, ACV Voeding & Diensten, beweging.net, Familiehulp, CM, Internationaal Comité & Femma, maar ook ITUC, EPSU, IDWF, AHW, Egmont Instituut, Ligue des Travailleuses Domestiques, Fairwork Belgium, Aurora en IOM.
De essentiële volgende stap is het in kaart brengen van alle organisaties in de samenwerkingslanden die werknemers in zorgsectoren organiseren en betrokken zijn bij de globale zorgketen. Samen moeten we ons inzetten voor sociale beschermingsrechten en waardig werk van werkende mensen in deze zorgketen.
